Pantein-bestuursvoorzitter Pauline Terwijn: ‘Ik wacht niet op financiële prikkels’

12 mei 2023, door Laura van Elst, Zorgvisie

Twee keer zoveel zorg leveren met hetzelfde aantal mensen. De regio Mooi Maasvallei is zeven jaar geleden met die mega-opdracht van start gegaan. Inmiddels levert de samenwerking tussen zorg, welzijn, gemeenten, scholen en werkgevers jaarlijks 11.100 minder opnamedagen in het Maasziekenhuis op.

Een dubbele zorgvraag die door hetzelfde aantal medewerkers bediend moet worden. Dat is de opdracht van het Integraal Zorgakkoord (IZA). “Medewerkers kunnen echter niet twee keer zo hard werken. Ook niet met netwerksamenwerking of de juiste zorg op de juiste plek”, zegt Pauline Terwijn, bestuursvoorzitter van Pantein, dat bestaat uit het Maasziekenhuis, thuiszorg, verpleeghuizen en service aan huis. “Daarom moeten we met welzijn en preventie voorkomen dat er een zorgvraag ontstaat. Dat betekent op alle fronten schaken”, aldus de bestuurder tijdens het Zorgvisie-congres Ouderenzorg op de juiste plek.

Van geboorte tot graf
Om de IZA-opdracht uit te voeren, hebben zorg- en welzijnsaanbieders, gemeenten, scholen en werkgevers elkaar keihard nodig. “Alleen gezamenlijk kunnen we een vitale bevolking bevorderen”, zegt Terwijn. Daarom werkt de regio MooiMaasvallei – die 135.000 inwoners telt en van het puntje van Nijmegen tot en met Venray strekt – met zestig huisartsen, welzijn, de wijkverpleging, ouderenzorg, ggz, gemeenten, scholen en werkgevers intensief aan een integrale werkwijze rond gezondheid. “De samenwerking begint vanaf de geboorte tot dat mensen overlijden.” Gedurende de hele levensloop ligt de focus op het voorkomen van een zorgvraag en het bevorderen van vitaliteit. Zo gaan alle basisschoolkinderen uit groep 7 en 8 tweemaal per jaar naar het Smaakcentrum, waar zij over groente en de bereiding ervan leren en doen scholen mee aan het bewegingsprogramma one mile a day. Werkgevers werken gezamenlijk aan een vitaliteitsprogramma voor hun werknemers, die in hun drukke bestaan vaak ook opvoeder en mantelzorger zijn.

Informele zorg
“Wij buigen zorgvragen om naar welzijn, zetten sterk in op zelfredzaamheid en informele zorg en verplaatsen ondersteuning naar de thuissituatie”, vat Terwijn samen. Om die shift te maken, heeft de regio ‘Voorzorgcirkels’ in het leven geroepen: appgroepen met inwoners die kwetsbare medeburgers een handje kunnen helpen. “Denk aan boodschappen halen, een ritje naar het ziekenhuis, een praatje of de hond uitlaten”, vertelt Terwijn. “Doordat inwoners naar elkaar omkijken, scheelt het de huisarts veel vragen.” Voor zorgverleners is het de taak om het vlammetje niet te laten doven. “Huisartsen vragen kwetsbare inwoners inmiddels of ze een Voorzorgcirkel hebben. Als die er niet is, wordt de wijkverpleging getipt dat er eentje opgezet moet worden.” Ook fungeren inwoners als buurtcontactpersoon om welzijnsvragen in de gemeenschap op te lossen.

Welzijn op recept
Daarnaast werken 25 huisartsen en gemeenten met ‘Welzijn op recept’, een verwijslijn voor huisartsen naar welzijn. “Dat is een way out voor de huisarts bij niet-medische vragen en voorkomt repeterend huisartsbezoek.” Ook de Katholieke Bond voor Ouderen (KBO) is door het regionetwerk gemobiliseerd. “Zij hebben in de MooiMaasvallei veel leden en bereiden hen voor op vitaal en zelfstandig oud worden in een toekomstbestendig huis en promoten de Voorzorgcirkel.”

In de wijk wordt de zorg door huisartsen en wijkverpleegkundigen aangevuld door specialistische thuiszorg, een ouderenverpleegkundige, ggz-professional en specialist ouderengeneeskunde om kwetsbare ouderen te ondersteunen en ziekenhuisverplaatste zorg te verlenen. In het Regionaal Coördinatie Overleg (RCO) worden kwetsbare ouderen door de huisarts, specialist ouderengeneeskunde en ouderenverpleegkundige besproken. “Doordat er zicht is op kwetsbare inwoners en op tijd ondersteuning geboden kan worden om iemand zo vitaal mogelijk thuis te laten wonen, voorkomen we escalatie of een ziekenhuisopname.”

Herstelkliniek
Na zeven jaar bouwen heeft het netwerk diverse successen geboekt. Zo heeft 84 procent van de mensen met dementie een casemanager. Landelijk is dat 32 procent. “De casemanager vult de huisarts en wijkverpleegkundigen aan en is de coördinator van informele zorg en welzijn, waardoor ouderen langer thuis kunnen wonen.” Maar soms gaat het thuis echt niet meer. Met name ouderen met meerdere ziektebeelden gaan soms onderuit. Vaak belanden die ouderen in het ziekenhuis. Terwijl niet hun aandoeningen het probleem vormen, maar hun functioneren met die aandoeningen. “Dit is bij uitstek het werkgebied van de specialist ouderengeneeskunde.”

Daarom heeft Pantein de herstelkliniek ontwikkeld. Daar probeert de specialist ouderengeneeskunde het functioneren van de ouderen te herstellen. Na een paar dagen of weken kunnen deze ouderen weer naar huis. “Zo voorkomen we echt honderden opnames per jaar in het ziekenhuis. Die gingen voorheen naar de SEH, omdat huisartsen ze zo niet het weekend in wilden laten gaan. We hebben geen overloop meer op vrijdagmiddag.” Ook is het aantal ziekenhuisopnames van 70-plussers met 9 procent afgenomen.

Regionaal transferbureau
Wanneer huisartsen en wijkverpleegkundigen signaleren dat het thuis niet meer goed gaat of een probleem acuut kan worden, kunnen zij terecht bij het Zorgcoördinatiepunt voor triage. De triagist, een gespecialiseerde verpleegkundige, beslist wie er aan zet is. “De komst van het transferbureau leidt tot optimaal gebruik van de regionale capaciteit, neemt huisartsen enorm veel werk uit handen en voorkomt dat we aan het verkeerde touwtje trekken.”

Bij opname in het ziekenhuis maakt de wijkverpleging, die ook aangehaakt is, al een plan. Daardoor heeft het Maasziekenhuis nauwelijks meer ‘verkeerde bedden’ in het ziekenhuis. Bovendien zijn er 30 procent minder onverwacht lange opnames en 21 procent minder heropnames in het ziekenhuis ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Al met al leidt het tot jaarlijks 11.100 minder ziekenhuisopnamedagen. “Dat betekent niet dat het ziekenhuis leeg is, maar dat die zorg voor mensen met een medisch curatieve aandoening bestemd is.”

Afgelopen november presenteerde Mooi Maasvallei als eerste regio het integraal zorgplan aan voormalig NZa-bestuursvoorzitter Marian Kaljouw. De regio focust zich de komende tijd op verdere invulling van ziekenhuiszorg in de thuisomgeving. “De medische as, zoals de medisch specialist, specialist ouderengeneeskunde en huisarts, spreekt af wie wat doet bij welk type zorgvraag in de thuisomgeving.” Daarvoor moet het sociale domein en de informele zorg nog sterker aangehaakt worden.

Onomkeerbare beweging
De regiowerkwijze vraagt een absolute paradigmashift: van intramuraal naar lokale oriëntatie. “Dus niet gefocust zijn op waar je zelf verantwoordelijk voor bent, maar je richten op wat er lokaal binnen de gemeenschap speelt”, zegt Terwijn. Vooral het meenemen van de achterban en de verandercapaciteit van medewerkers om hen domeinoverstijgend in te zetten, vraagt tijd, geduld en leiderschap. “De integrale samenwerking gaat namelijk niet meer over structuren, maar over mensen.” Daar knelt het nog. “We worden afgerekend op doelmatigheid in plaats van mensgerichtheid.” Toch vormt dat geen bottleneck om te beginnen, stelt Terwijn. “Er zijn allerlei redenen om niet te beginnen en er is maar één reden om wel te beginnen, namelijk dat we het zonder elkaar niet redden.” Zij vertelt dat het hele traject één grote bottleneck is als je focust op de obstakels. “Het past niet in het systeem, er zijn geen financiële prikkels, sommige partners willen wel samenwerken maar tegelijkertijd wel eerst hun bedden vullen of krijgen hun organisatie niet mee. Als ik zo had gedacht, waren we hier nooit gekomen. Je kiest voor een route, je gaat onderweg aan de slag met vraagstukken en je overwint ze.”

Financiële grenzen
Hoewel financiële prikkels zeer welkom zijn, is het volgens Terwijn geen reden om op passende bekostiging te wachten. “De eerste jaren heb je de zorgverzekeraar helemaal niet nodig.” Inmiddels loopt de regio wel tegen de financiële grenzen van het systeem aan. Alleen al Pantein steekt jaarlijks zo’n 4 miljoen euro in de integrale werkwijze. “Een consultfunctie om een ziekenhuisopname te voorkomen levert geen geld op. Net als het coördineren van informele zorg en het mobiel houden van de specialistische thuiszorg.”

Vaste vergoeding per inwoner
“Wij denken dat het zorgstelsel in Nederland veel kan leren van de Scandinavische landen. Het liefst zouden wij de komende jaren een pilot willen doen met een integraal bekostigingsmodel per inwoner. Hierbij zouden wij in Mooi Maasvallei de uitdaging aan willen gaan om voor een vaste jaarlijkse vergoeding per inwoners alle zorg in Mooi Maasvallei te organiseren. Laat ons als zorgorganisaties zelf lokaal bepalen waar de zorg het beste kan worden ingezet om onze bewoners te helpen. Deze aanpak vergt veel lef van alle partijen”, zegt Pantein. Hierover is de alliantie in overleg met de verzekeraar, tot nu toe helaas nog zonder resultaat. Stoppen is echter geen optie vanuit de maatschappelijke noodzaak die steeds groter wordt. “Lange tijd was mijn vrees dat we niet konden doorgaan als de bekostiging knelt. Maar de samenhang met het sociaal domein en gemeenten en de redenen om te veranderen zijn zo groot, dat de beweging onomkeerbaar is.”